Эмне үчүн өлкө доллардан баш тарта албайт? Түшүндүрмө
Жогорку Кеңештин "Ишеним" фракциясынын депутаты Айсара Абдибаева Кыргызстанга доллардан баш тартууну сунуштап жатат. Анын пикиринде, өкмөт доллар менен эсептешүүгө тыюу салган чечиминен кийин Кыргызстанда жашоо өзгөрөт.
Бирок баары эле бюджеттик, экономикалык жана фискалдык саясат боюнча комитеттин төрагасынын орун басары болуп иштеген жогорку экономикалык билимдүү (КМУнун диплому, 1992-ж.) депутат ойлогондой жөнөкөй эмес.
Kaktus.media Кыргызстан эмне үчүн долларга көз каранды экенин түшүндүрүүнү чечти.
Эмне үчүн баш тартууга болбойт деген соболго Кыргызстандан продукция экспорттоо менен алектенген экономист, ишкер Рустам Бурнашев жооп берди.
Анын айтымында, Кыргызстан доллардан баш тартышы мүмкүн эмес, анткени өлкөдө иш жүзүндө эч нерсе өндүрүлбөйт.
"Өлкөдө жөнөкөй эле тиричилик техникасын сатып алуу үчүн алгач башка өлкөдөн, ошол эле Кытайдан сатып алуу керек", - деп эскерет ал.
Товарларды сатып алуу үчүн эл аралык валюта доллар экенин баары билет.
"Элементардык нерсени түшүнбөгөн кандай депутаттар! Мектеп программасынын деңгээли ушундай. Бензинди доллар менен алабыз, бардык төлөмдөр доллар менен жүргүзүлөт", - деп баса белгиледи ал.
Бурнашев кошумчалагандай, өлкө эсептөөлөрдү, мисалы, юаньга өзгөртө албайт, анткени өлкөлөр ортосунда мындай келишим жок.
"Мындай келишимдер тууралуу мен билбейм. Жада калса Кытай накталай эмес төлөмдөрдү юань менен алууну каалабайт. Алардын баасы бардыгы доллар менен жана курска жараша", - деп түшүндүрдү эксперт.
Ал кошумчалагандай, ЕАЭБ өлкөлөрүндөгү эсептешүүлөр да рубль менен жүргүзүлүп, Кыргыз Республикасына импорттолгон продукциялардын көбү рублга сатылып алынат. Бул экспортко да тиешелүү.
Россия менен Кыргызстандын ортосундагы келишимдердин көбү рубль менен түзүлөт. Бирок, Россиядан баарын сатып ала албайбыз!
Бурнашев Түркия менен иштешээрин, төлөмдөр доллар менен экенин, ал эми ал өлкө башка валюталарды алуудан баш тартып жатканын кошумчалады.
Экономика профессору Төлөнбек Абдыров абалды дал ушундайча түшүндүрдү: Кыргызстанда эч нерсе өндүрүлбөйт, көбүнчө импорт.
Ал эгемендүүлүктү алган мезгилде өлкөнүн экономикасы азыркыдан башкача болгонун эске салды. Өлкөнүн экономикасынын 27%ын өнөр жайдын ар кандай түрлөрү, анын ичинде оор өнөр жай, 33%ын кайра иштетүүчү ишканаларды жана фабрикаларды камтыган агроөнөр жай комплекси, 7%ин курулуш, калганы кызмат көрсөтүү тармагына тиешелүү.
"Азыр баары өзгөрдү - агроөнөр жай комплексин кошпогондо экономиканын 50%дан ашыгы кызмат көрсөтүү, 18% өндүрүш жана 12% гана - айыл чарба түзөт. Бул 30 жыл ичинде биз маанилүү товарларды, анын ичинде товарларды өндүрүүнү токтотконубуздан кабар берет. Биз үч гана товар чыгарабыз, калганынын баарын чет өлкөдөн долларга сатып алабыз.", - деди ал.
Абдыров Кыргызстанга эч ким сомго эч нерсе сатпай турганын, анын ичинде ЕАЭБ өлкөлөрүн баса белгиледи.
"Жада калса Россия 2014-жылдан бери долларды жоюу иш-аракеттерин көрүп келгенине карабай, алар менен сом-рубль эквивалентинде эсептеше албайбыз. Эч кандай эффект жана жыйынтык жок", - деп жыйынтыктады эксперт.
Бардык соода доллар менен ишке ашат. Эгерде сом менен рублдин ортосунда байланыш болсо, анда биз товарларды арзан алып келмекпиз. Бирок ал долларга байланган, андан эч ким баш тарта албайт.
Сом менен иштегенден майнап чыкпайт, анткени Россиядан, Кытайдан, Европадан, Түркиядан сатып алганга аргасызбыз. Өзүбүздү өзүбүз камсыздай албайбыз.
